รู้จักภูเขาไฟ “เขากระโดง” จังหวัดบุรีรัมย์
ภูเขาไฟกระโดง หรือ “วนอุทยานภูเขาไฟกระโดง” เดิมชาวบ้านเรียกเขากระโดงว่า พนมกระดอง เป็นภาษาเขมร แปลว่า ภูเขากระดอง (เต่า) เพราะมีรูปลักษณ์คล้ายกระดองเต่า ต่อมา จึงเรียกเพี้ยนเป็น กระโดง เป็นปากปล่องภูเขาไฟที่ดับสนิทแล้วที่ตั้งของภูเขาไฟที่ยังคงปรากฏร่องรอยปากปล่องปะทุให้เห็นได้ชัดเจน มีปราสาทเขากระโดงเป็นปราสาทขอมโบราณแต่ถูกดัดแปลงเป็นมณฑป ประดิษฐานรอยพระพุทธบาทจำลอง เมื่อปี พ.ศ. 2505
ป่าเขากระโดงมีเนื้อที่กว่า 8,000 ไร่ ในอดีตเป็นที่ดินสาธารณะประโยชน์ที่ชาวบ้านนำสัตว์มาเลี้ยง ต่อมาปีพ.ศ. 2521 จังหวัดบุรีรัมย์ จึงเสนอป่าเขากระโดง ในท้องที่ตำบลเสม็ดและตำบลสวายจีก เนื้อที่ 1,450 ไร่ อยู่ห่างจากตัวเมืองราว 6 กิโลเมตร โดยป่าเขากระโดงได้ตั้งเป็นวนอุทยาน เพื่อเป็นแหล่งพักผ่อนหย่อนใจสำหรับประชาชน ซึ่งกรมป่าไม้ได้ออกหนังสือประกาศจัดตั้งลงวันที่ 22 มีนาคม 2521 หลังจากนั้นจึงกำหนดให้เขากระโดงเป็นเขตห้ามล่าสัตว์ป่า และในปี 2552 มีการขอเปลี่ยนชื่อเป็น “วนอุทยานภูเขาไฟกระโดง” เพื่อให้เป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง ปัจจุบันได้ประกาศเป็นเขตห้ามล่าสัตว์ป่าภูเขาไฟกระโดง
ภูเขาแห่งนี้ ส่วนมากเป็นที่ราบสูงเนินเขา เป็นป่าเต็ง-รัง มีเนินเขาขนาดเล็ก 2 ลูกติดกันสูงจากพื้นที่โดยรอบประมาณ 85 เมตร ตั้งอยู่ใจกลางเมือง เนินทางทิศใต้เรียกว่า “เขาใหญ่” ส่วนเนินทางทิศเหนือเรียกว่า “เขากระโดง” หรือ “เขาน้อย” ความสำคัญของผืนป่าแห่งนี้เสมือนเป็นธนาคารอาหารป่า เพราะอุดมไปด้วยพืชอาหารและสมุนไพรนานาประเภทกว่า 100 ชนิด มีเห็ดกินได้กว่า 20 ชนิด นกน้ำและนกป่ากว่า 100 ชนิด สัตว์ที่พบบ่อยคืองูหลาม กระต่ายป่า ไก่ป่า กระรอกบินจิ๋วท้องขาว กระรอกหลากสี นกขุนแผนสีน้ำเงินนกบั้งรอกใหญ่ และนกกระรางหัวหงอก เป็นต้น
- พระสุภัทรบพิตร
พระพุทธรูปองค์ใหญ่คู่บ้านคู่เมืองของชาวบุรีรัมย์ ประดิษฐาน ณ วนอุทยานภูเขาไฟกระโดง เป็นพระพุทธรูปก่ออิฐฉาบปูนขนาดใหญ่ มีขนาดหน้าตักกว้าง 12 เมตร ฐานยาว 14 เมตร หันพระพักตร์ไปทางด้านทิศเหนือ สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2512 โดย “นายสุรวุฒิ บุญญานุสาสน์” ผู้ว่าราชการจังหวัดบุรีรัมย์ ในขณะนั้น ภายในเศียรบรรจุพระธาตุหรือพระบรมสารีริกธาตุ ประทับอยู่ขอบปากปล่องภูเขาไฟ รูปจันทร์เสี้ยว หันหน้าไปทางทิศเหนือเข้าเมืองบุรีรัมย์
- บันไดนาคราช
การขึ้นไปยังวนอุทยานภูเขาไฟกระโดงสามารถทำได้ 2 วิธี คือ เดินขึ้นบันไดนาคราชจำนวน 297 ขั้น มีความสูงประมาณ 265 เมตร ซึ่งสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2512 หรือขับรถยนต์ขึ้นไปถึงยอดเขากระโดง ระหว่างทางจะพบพระพุทธรูปปางต่างๆ ตั้งเรียงรายอยู่เป็นระยะๆ
- ต้นโยนีปีศาจ
“เขากระโดง” เป็น 1 ใน 6 ภูเขาไฟที่ตั้งในจังหวัดบุรีรัมย์ เป็นภูเขาไฟที่ดับมอดแล้วมาเป็นเวลานับแสนปี คงเหลือไว้ซึ่งความอุดมสมบูรณ์และความสวยงามของธรรมชาติและป่าไม้ มีพันธุ์ไม้หายากอย่างต้น “โยนีปีศาจ” หรือที่คนพื้นเมืองเรียนกันว่าต้นหีผี และอีกหลายๆ ชื่อ เช่น ต้นมะกอกเผือก ต้นมะกอกโคก โดยภาษาเขมรจะเรียกต้นนี้ว่า ต้นกะนุยขมอย เป็นไม้เปลือกแข็ง ออกดอกต้นพฤษภาคม เมื่อกลายเป็นผล ลักษณะของผลคล้ายๆ ลูกมะกอกขนาดประมาณ 3-5 ซม.เมื่อลูกสุก จะหล่นลงมา และแตกออกเป็นสองซีก เมื่อนำไปกดกับดินทราย ดูจะปรากฏเป็นรอยคล้ายอวัยวะเพศหญิง นั่นจึงกลายเป็นที่มาของชื่อโยนีปีศาจ
เรื่องราวในตำนานว่ากันว่า ต้นโยนีปีศาจ เป็นต้นไม้ตำนานรักของท้าวปาจิต โอรสแห่งนครธม กับอรพิม สาวสามัญชน ที่ได้ครองรักกัน แต่กลับมีเหตุให้ต้องพลัดพราก ทั้งต้องผจญภัยฟันฝ่าอุปสรรคมากมายถูกขับไล่ไปอยู่ในป่า ระหว่างผจญภัยในป่าเธอจึงอธิษฐานจิตขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์แปลงร่างให้เธอเป็นชาย โดยขอให้บางส่วนที่เป็นหญิงหลุดหายไปจากร่าง จากนั้นอรพิมได้นำอวัยวะส่วนนั้นไปฝากไว้ที่ต้นมะกอกโคก เมื่อรอดชีวิตออกจากป่าได้กลายร่างมาเป็นหญิง และครองรักกับท้าวปาจิตดังเดิม
- ปากปล่องภูเขาไฟกระโดง
บริเวณที่เป็นขอบปล่องปะทุ คือ บริเวณที่เป็นหุบเขามีสภาพเป็นสระน้ำและซากภูเขาไฟที่ยังคงสภาพดีและมีอายุน้อยที่สุดในประเทศไทย ทั้งสองเนินเกิดจากการทับถมของเศษหินภูเขาไฟที่ปะทุออกมา ซึ่งจากการสำรวจความหนาของชั้นลาวาจากการระเบิดของเหมืองหินพบว่า มีอายุประมาณ 3-9 แสนปี คงเหลือไว้ซึ่งความอุดมสมบูรณ์และความสวยงามของธรรมชาติและป่าไม้ นักท่องเที่ยวเข้าไปเยี่ยมชมได้ และจังหวัดบุรีรัมย์ได้สร้างสะพานแขวน ให้นักท่องเที่ยวเดินชมปากปล่องภูเขาไฟได้เข้าชมอย่างใกล้ชิด
- งานประเพณีขึ้นภูเขาไฟกระโดง
จะจัดขึ้นเป็นประจำทุกปี เพื่อสืบสานประเพณีอันดีงามของท้องถิ่นหรือประเพณีเดือน 5 ที่ได้จัดสืบทอดต่อกันมายาวนานกว่า 13 ปีแล้ว (หลังจากในอดีตประชาชนในท้องถิ่นละแวกเขากระโดงได้ขึ้นไปนมัสการพระสุภัทรบพิตร และสิ่งศักดิ์สิทธิ์บนเขากระโดงมายาวนานในช่วงเดือน 5 เทศกาลสงกรานต์หรือปีใหม่ไทย) และเป็นการส่งเสริมการท่องเที่ยวของจังหวัดในช่วงเทศกาลสงกรานต์ ซึ่งจะมีเหล่าข้าราชการแต่งกายเป็นเทวดา นางฟ้า และประชาชนกว่า 1000 คน ได้ร่วมขบวนพิธีแห่อัญเชิญผ้าอังสะความยาว 39 เมตร เดินขึ้นบันไดนาคราชจำนวน 297 ขั้นเพื่อประกอบพิธีเปลี่ยนผ้าอังสะผืนใหม่ให้แก่องค์พระสุภัทรบพิตร ที่ตั้งตระหง่านอยู่บนยอดภูเขาไฟกระโดง พร้อมกันนี้พระภิกษุสงฆ์ 99 รูปยังได้สวดเจริญพระพุทธมนต์เพื่อเป็นการเสริมสิริมงคลให้บ้านเมืองสงบสุข นอกจากนี้ยังมีการประกอบพิธีบวงสรวงสิ่งศักดิ์สิทธิ์บนภูเขาไฟกระโดง พร้อมมีการแสดงวัฒนธรรมการละเล่นพื้นบ้าน “ชุดระบำภูเขาไฟ” และ “ชุดบุรีรัมย์รุ่งเรือง” อย่างสวยงามตระการตาด้วย
“เขากระโดง” จัดเป็นแหล่งท่องเที่ยวศึกษาธรรมชาติที่เหมาะกับทุกเพศวัย และทุกสภาพร่างกายอย่างแท้จริง และยังสามารถรองรับนักท่องเที่ยวได้ตลอดปี เป็นอีกหนึ่งแหล่งท่องเที่ยวที่ต้องการนำเสนอให้นักท่องเที่ยวได้แวะเวียนเข้าไปสัมผัสและชื่นชมความงามของธรรมชาติบ่งบอกถึงอัตลักษณ์และวิถีชีวิต ภูมิปัญญาท้องถิ่นหากได้มีโอกาสไปเที่ยวยังจังหวัดบุรีรัมย์ก็ต้องแวะเข้าไปสัมผัสบรรยากาศ
ข้อมูลอ้างอิง
- https://www.bangkokbiznews.com/lifestyle/914460
- https://sites.google.com/site/sarochawjt19/wnxuthyan-phukheafi-kradong/prawati-phra-su-phathr-bphitr
- https://www.google.com/search?q=%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B8%82%E0%B8%B6%E0%B9%89%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%94%E0%B8%87+%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4&rlz=1C1FHFK_thTH955TH955&sxsrf=AJOqlzWNcV7BDteJsyD1b_GkRRCtH9QT-A:1674024080954&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ah
- https://www.google.com/search?q=%E0%B8%9B%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B9%84%E0%B8%9F+%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%82%E0%B8%94%E0%B8%87+%E0%B8%88.%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%A1%E0%B8%A2%E0%B9%8C&source=lmns&bih=746&biw=1536&rlz=1C1FHFK_thTH955TH955&hl=th&sa=X&ved=2ahUKEwj71PKsv9D8AhXnxqACHWYeBIYQ_A
คณะผู้จัดทำ นักศึกษาสาขาวิชาพลศึกษา ปีที่ 1 หมู่ที่ 2 คณะครุศาสตร์
- 650113106037 นายทัภษพร บุตรเพชร
- 650113106042 นายนฤบดินทร์ ปุลานรัมย์
- 650113106058 นางสาวมุฑิตา นามบุรี
- 650113106059 นางสาวศศิกานต์ ชินคำ